Linnen

Linnen: een oude plant met een moderne comeback

Linnen is stilletjes terug in de schijnwerpers gekomen nadat het in de 19e eeuw werd overschaduwd door industrieel katoen. Achter deze hernieuwde interesse schuilt een zeldzame combinatie: een natuurlijke Europese vezel, sterk en ademend, met serieuze milieuvriendelijke voordelen en een lange culturele geschiedenis.

Botanisch gezien is linnen een kruidachtige plant uit de familie van de vlasachtigen. Er zijn bijna 200 soorten, maar degene die voor vezels wordt gebruikt is geteeld vlas, Linum usitatissimum. De delicate lichtblauwe bloemen verbergen een lange geschiedenis: de Egyptenaren gebruikten vlasvezels al voor kleding en het wikkelen van mummies. Archeologische vondsten suggereren dat linnen het oudste textiel ter wereld is, met een geschatte leeftijd van ongeveer 36.000 jaar.

Ondanks dit erfgoed blijft vlas een nichevezel op de huidige markt. Het vertegenwoordigt slechts ongeveer 2,4% van de wereldwijde productie van natuurlijke vezels, terwijl katoen ongeveer 75% uitmaakt.

Waar linnen groeit en waarom Europa voorop loopt

Vlas gedijt in gematigde klimaten die zonlicht combineren met regelmatige vochtigheid. Het houdt vooral van kustgebieden waar zeelucht, regen en milde temperaturen samenkomen. Daarom is Europa, en vooral Frankrijk, het hart van de linnenteelt geworden.

Frankrijk is de grootste producent van vlas ter wereld, en Europa als geheel is goed voor ongeveer 85% van de wereldwijde productie. In Frankrijk strekken de belangrijkste teeltgebieden zich uit over Bretagne, Normandië en Hauts-de-France, met extra velden in België en Nederland.

Omdat vlas grotendeels in Europa wordt geteeld en niet in goedkope productielanden, beïnvloeden lokale arbeidskosten en strengere regelgeving zowel de prijs als het milieuprofiel.

Van vlasplant tot linnenstof: een lange transformatie

Eenmaal gezaaid, bereikt vlas na ongeveer 120 dagen de rijpheid. Het traject van plant tot stof is volledig mechanisch en omvat een lange reeks bewerkingen die tijd, knowhow en specialistische apparatuur vereisen.

Na het trekken van de planten in plaats van ze te snijden om de vezellengte te behouden, worden ze op de grond gelegd om te rotten, een natuurlijk proces dat de textielvezels scheidt van de houtachtige kern. Het stro wordt vervolgens opgerold in balen en verzameld. Daarna volgen het dorsen en het kammen, die de vezels mechanisch scheiden, reinigen en uitlijnen zodat ze een homogene strengetje vormen.

Pas daarna kunnen het spinnen, weven of breien en afwerken beginnen. Elk van deze stappen is langzamer en delicater dan bij katoen. Het transport van vlas naar dorsfaciliteiten kost ongeveer twee keer zoveel als bij katoen, de processen vragen meer handwerk en specifieke vaardigheden, en de arbeidskosten in Europa zijn hoger dan in Aziatische landbouwgebieden. Dit alles helpt verklaren waarom linnen van nature duurder is.

Hoe linnen vandaag de dag wordt gebruikt

Textiel en huishoudelijke artikelen

Ongeveer 90% van het vlas wordt gebruikt in de textielindustrie. Linnen verschijnt in broeken, overhemden, jassen en jurken, maar ook in huistextiel: gordijnen, kussens, tafelkleden, servetten, dekbedovertrekken en beddengoed.

Omdat vlas een Europees gewas is, kijken veel kledingmerken naar Normandië en omliggende regio's om collecties te maken die echt in Frankrijk zijn vervaardigd, van het veld tot het eindproduct. Sommige projecten hebben hun hele identiteit opgebouwd rond Normandisch linnen, zoals het merk Brumes, dat helaas in juni 2025 is gestopt. Andere merken, zoals T-shirt Propre, Le Gaulois Jeans, 1083 en April & C, blijven linnen benadrukken in T-shirts, jeans en broeken. Beddengoed en tafellinnen zijn ook belangrijke afzetmarkten voor vlasvezels.

Voedsel en welzijn

Linnen beperkt zich niet tot stof. De zaden en olie worden gewaardeerd om hun voedingsprofiel, vooral vanwege het hoge gehalte aan omega 3. Ze worden gebruikt in zowel menselijke voeding als diervoeder.

Technische materialen en zero-waste toepassingen

Naast dames- enherenmodeen voedsel wordt vlas steeds vaker gekozen als technisch materiaal. De vezels kunnen glas- of koolstofvezels vervangen in composieten die worden gebruikt in transport, bouw en sportuitrusting. Lichtgewicht, sterk, isolerend en biologisch afbreekbaar, vlas biedt interessante eigenschappen voor tennisrackets, surfplanken, ski's en ecologische bouw.

De plant wordt ook gebruikt bij de papierproductie voor ultrafijne papieren zoals sigarettenpapier, bijbelpapier en sommige bankbiljetten. Strofragmenten, bekend als anas, worden tijdens de vezelwinning teruggewonnen en gebruikt als tuinafdekking, dierenbedekking, grondstof voor spaanplaten of zelfs als brandstof.

Lijnolie heeft een eigen toepassing in cosmetica en in producten zoals verf, oplosmiddelen en vernissen, wat het idee versterkt dat de hele plant kan worden benut.

Waarom linnen wordt beschouwd als een milieuvriendelijke vezel

Linnen wordt vaak genoemd als een van de meest verantwoorde vezels die beschikbaar zijn, en niet alleen omdat het in Europa wordt geteeld.

Vlas is een gewas met lage input. In tegenstelling tot katoen, dat grote hoeveelheden water en chemische middelen kan vereisen, groeit vlas goed op arme bodems, heeft het weinig irrigatie nodig en toont het een goede natuurlijke weerstand tegen ziekten. Regenwater is meestal voldoende, terwijl katoen in China ongeveer 5.200 liter water per kilogram kan vereisen. In veel gevallen kan vlas worden geteeld met weinig of geen synthetische meststoffen, pesticiden of fungiciden. Zelfs bij conventionele teelt blijft de ecologische voetafdruk relatief beperkt.

Tijdens de groei legt vlas ook koolstof vast. Eén hectare vlas bindt ongeveer 3,7 ton CO2 per jaar. Elk deel van de plant kan worden gebruikt: zaden voor voedsel, olie en oplosmiddelen, lange en korte vezels voor textiel en technische toepassingen, anas voor bouw en energie, en plantresten voor compost. Aan het einde van de levensduur zijn onbehandelde linnenvezels biologisch afbreekbaar en kunnen ze worden gerecycled of gecomposteerd.

Voor Frankrijk in het bijzonder is vlas een natuurlijke, lokale en hernieuwbare hulpbron die de regionale landbouw en korte toeleveringsketens ondersteunt.

Comfort, stijl en verzorging

Linnenvezels hebben een holle structuur die een dunne luchtlaag kan vasthouden. Dit draagt bij aan een mild thermoregulerend effect. Gecombineerd met over het algemeen rechte en losse snitten die niet strak om het lichaam zitten, laat linnenkleding lucht circuleren tijdens warm weer. Dezelfde structuur helpt vezels ook om goed kleur op te nemen, wat resulteert in levendige, genuanceerde kleuren.

In gebruik toont linnen zijn kracht. Dankzij de lengte en structuur van de vezels zijn linnenstoffen bestand tegen pillen en vervormen ze niet gemakkelijk. Ze hebben de neiging goed te verouderen en worden zelfs beter met de tijd: hoe vaker ze worden gewassen, hoe zachter en soepeler ze worden.

Visueel wordt linnen geassocieerd met een natuurlijke, tijdloze stijl in plaats van snel veranderende trends. Het straalt vaak elegantie, eenvoud en authenticiteit uit.

Dagelijkse verzorging is eenvoudig. Linnenkleding hoeft meestal alleen op maximaal 40°C in de machine te worden gewassen en aan de lijn te drogen. Het scheiden van witte en gekleurde artikelen is voldoende om de stoffen in de loop van de tijd te behouden.

De belangrijkste beperkingen van linnen

Kreukelen en gevoel

Een van de meest voorkomende kritiekpunten op linnen is de neiging om te kreuken en soms stijf aan te voelen. Het kan sneller kreuken dan andere textielsoorten en kan afhankelijk van de weving iets ruw aanvoelen.

Dit is echter geen vaste eigenschap. Met elke wasbeurt en elk gebruik wordt linnen zachter en vloeiender. Mengsels met katoen of wol kunnen de elasticiteit en het comfort vergroten. Gewassen linnen, dat specifieke voorwassen ondergaat om de vezels te verzachten, wordt steeds populairder in zowel mode als huistextiel. Gebreid linnen, gebruikt voor T-shirts en truien, kreukt ook minder.

Een hoger prijsniveau

Linnen is duurder dan veel andere vezels, zowel synthetisch als natuurlijk. Het beperkte aandeel in de wereldwijde productie, de lange mechanische transformatieketen en Europese arbeidskosten dragen allemaal bij aan de hogere prijs. Vergeleken met katoen blijft vlas een zeldzamere en veeleisendere grondstof, wat zich weerspiegelt in de uiteindelijke prijs van kleding en huistextiel.

Verwerking die niet altijd zo groen is als het gewas

De ecologische voordelen van vlas hangen af van hoe de vezel wordt verwerkt. Zodra de plant het veld verlaat, kan deze worden blootgesteld aan conventionele kleurstoffen, chloorbleekmiddelen of andere chemische behandelingen die de milieuvriendelijke voordelen verminderen.

Het is niet altijd gemakkelijk om volledige transparantie te verkrijgen over elke verwerkingsfase. Certificeringen zoals GOTS of Oeko-Tex helpen linnen te identificeren dat is gemaakt van biologische vezels of gegarandeerd vrij is van schadelijke stoffen. Gewassen linnen, dat extra water vereist, kan ook het lage irrigatieverbruik van het gewas zelf compenseren.

Een gefragmenteerde toeleveringsketen, langzaam lokaal herbouwd

Een laatste paradox ligt in de reis die vlas maakt nadat het is geoogst. Hoewel de plant grotendeels in Frankrijk wordt geteeld, wordt ongeveer 80% van de vezels naar China verscheept voor het spinnen omdat Frankrijk zijn laatste vlasspinnerij in 2005 verloor. Het dichtstbijzijnde alternatief is Safilin in Polen. Het verschepen van Europees vlas naar Azië voor het spinnen en het vervolgens terugbrengen als garen of stof verhoogt de CO2-voetafdruk van linnenproducten en brengt ze in minder gereguleerde industriële omgevingen, inclusief het gebruik van steenkool en zwakkere regels voor chemische lozingen.

In de afgelopen jaren hebben verschillende projecten tot doel gehad een volledig Europese, en zelfs volledig Franse, vlas-toeleveringsketen op te bouwen. Aangemoedigd door de vraag en collectieven zoals Linportant, opende het Elzasser bedrijf Emanuel Lang in maart 2020 een vlasspinnerij, voordat een grote brand in mei 2021 de activiteit bedreigde. Safilin besloot een productielocatie terug te halen naar Béthune in Noord-Frankrijk, operationeel sinds maart 2022. De landbouwcoöperatie NatUp heeft samen met linnenwever Lemaitre-Demeestere ook een spinfaciliteit opgezet nabij de Normandische velden in Saint-Martin-du-Tilleul.

Terwijl we wachten op volledige traceerbaarheid en een echt Franse, van veld tot kledingstuk keten, kunnen labels zoals Masters of Linen als gids worden gebruikt. Ze garanderen onder andere dat afgewerkte linnenproducten volledig in Europa zijn gemaakt.